Cod Morol Sir Benfro

Mae’r Cod Morol yn gwarchod y fflora a’r ffawna morol rhyfeddol y mae Sir Benfro yn enwog amdanynt, trwy godau ymddygiad gwirfoddol a chyfyngiadau mynediad cytunedig tymhorol.

Mae’n bwysig eich bod yn dod yn gyfarwydd â’r Cod Morol ac yn ei ddeall er mwyn mwynhau bywyd gwyllt yn gyfrifol a chadw diogelwch bywyd gwyllt Sir Benfro er mwynhad pawb. Er mwyn lleihau’r posibilrwydd o darfu ar fywyd gwyllt dilynwch y codau ymddygiad y cytunwyd arnynt, a’r mapiau cyfyngiadau mynediad.

Codau ymddygiad

Gwybod sut i weld bywyd gwyllt yn gyfrifol.

Gweld mwy

Cyfyngiadau mynediad cytunedig

Mannau i’w hosgoi ar adegau penodol.

Gweld mwy

Larwyddion Aflonyddwch

Mae’r pellter y mae bywyd gwyllt y môr yn dangos arwyddion o gynnwrf yn amrywio’n aruthrol, yn dibynnu ar y lleoliad, y math o ddull gweithredu, a yw’r anifeiliaid wedi arfer cael eu gwylio ac a oes ganddynt rai bach gyda nhw. Byddwch yn ymatebol i’w hymddygiad.

Morloi

Nofio’n gyflym yn ôl ac ymlaen

Deifio’n sydyn i banig

Ac ail-fynediad i’r dŵr

Yn codi ei ben ac yn edrych arnoch chi

Stopiwch. Gweithredwch:

Mae gweld unrhyw un o’r arwyddion aflonyddwch uchod yn arwydd i chi stopio a gweithredu: Dilynwch God Morol Sir Benfro:

Cod Ymddygiad Ar Gyfer Morloi

Adar y môr

Ymestyn gyddfau

Troi eu pennau

Siglo eu pennau i fyny ac i lawr

Yn ysgwyd eu hadenydd

Stopiwch. Gweithredwch:

Mae gweld unrhyw un o’r arwyddion aflonyddwch uchod yn arwydd i chi stopio a gweithredu: Dilynwch God Morol Sir Benfro:

Cod Ymddygiad ar Gyfer Adar y môr

Morfilod

Newidiadau afreolaidd mewn cyflymder a chyfeiriad

Gyfnodau hir o dan y dŵr

Stopiwch. Gweithredwch:

Mae gweld unrhyw un o’r arwyddion aflonyddwch uchod yn arwydd i chi stopio a gweithredu: Dilynwch God Morol Sir Benfro:

Cod Ymddygiad ar Gyfer Morfilod

Adar Rhydiol

Rhoi’r gorau i fwydo i edrych arnoch chi

Dechrau galw

Rhedeg oddi wrthych

Hedfan i ffwrdd

Stopiwch. Gweithredwch:

Mae gweld unrhyw un o’r arwyddion aflonyddwch uchod yn arwydd i chi stopio a gweithredu: Dilynwch God Morol Sir Benfro:

Cod Ymddygiad ar Gyfer Adar Rhydiol

✅

Cynllunio ymlaen llaw

Cadwch lygad am fywyd gwyllt: ceisiwch osgoi ardaloedd sensitif, crynodiadau mawr o adar/morloi ac ardaloedd magu tymhorol. Gwiriwch y mapiau cyfyngiadau mynediad y cytunwyd arnynt ar gyfer ardaloedd penodol cyn i chi fynd allan ar y dŵr.

✅

Cadw eich pellter

Gall mynd yn rhy agos achosi straen i fywyd gwyllt, gallant adael eu hwyau neu loi, cael eu gorlethu neu gael niwed.

✅

Lleihau eich cyflymder a sain

Bydd lleihau cyflymder a chynnal cyfeiriad cyson yn lleihau aflonyddwch, yn enwedig o ran morfilod. Gall synau uchel darfu ar forloi ac adar y môr, yn enwedig yn ystod amseroedd bwrw lloi bach/plu, croen, blew ac amseroedd nythu.

✅

Dysgu sut i edrych ar fywyd gwyllt

Trwy wybod y pellteroedd gwylio bywyd gwyllt a argymhellir, ac adnabod ymddygiad sy’n dangos parodrwydd posibl ar gyfer hedfan, cyflymder cychod a awgrymir, yn lleihau’r effaith ar fywyd gwyllt morol.

Rhifau defnyddiol

Aflonyddwch bywyd gwyllt

I adrodd am aflonyddwch nad ydyw’n un brys ar fywyd gwyllt morol neu droseddau bywyd gwyllt a amheuir, cysylltwch â:

Cyswllt nad ydyw’n un brys yr Heddlu: 101
Uned Forol yr Heddlu: 01267 226129
Swyddog Prosiect Cod Morol: 07989 218489

Rhoi gwybod am anifeiliaid mewn trallod

I roi gwybod am achosion o fywyd gwyllt morol sy’n sownd neu anifeiliaid mewn trallod, cysylltwch â:

RSCPA: 03001 234999
Bird Rescue: 01834 814397 / 07771 507915
Cyngor Sir Penfro: 01437 764551
Asiantaeth y Môr a Gwylwyr y Glannau: 01646 690909
Cydlynydd Achub Bywyd Morol Cymru, Terry Leadbetter : 01646 692943 / 07970 285086
British Divers Marine Life Rescue: 01825 765546
Cetacean Strandings Investigation Programme (CSIP): 01239 683033 i adrodd am lamhidydd, dolffin neu grwban môr sydd wedi marw

Cysylltiadau allweddol

Ar gyfer ymholiadau cyffredinol yn ymwneud ag amgylchedd morol Sir Benfro, cysylltwch â:

Warden Ynys Sgogwm: 07971 114303
Warden / Swyddog Ymwelwyr Ynys Sgomer: 07971 114302 / 07530 796150
Swyddog PCM Sgomer: 01646 636736
Rheolwr Gweithrediadau Ardal Profi Ynni’r Môr (META): 07944 839332
Warden Ynys Dewi ac Ynys Gwales: 07796 611951
Cyfoeth Naturiol Cymru De Penfro: 01646 661368
Warden Ynys Bŷr: 01834 844453
Ceidwad Dŵr Aberdaugleddau: 01646 696100
I roi gwybod am weld morfilod, dolffiniaid a llamhidyddion, cysylltwch â Sea Watch Foundation: 01407 832892

Wales Coast Explorer – Crwydro Arfordir Cymru App

Ap Wales Coast Explorer/Crwydro Arfordir Cymru

Yr holl wybodaeth werthfawr am y Cod Morol mewn un lle.

Lawrlwythwch yr ap heddiw am ddim!

Gweld mwy

Tablau Llanw Cod Morol

Sicrhewch fod gennych y Cod Morol a gwybodaeth am y llanw i gyd mewn un lle.

Gweld mwy

Taflenni Ffeithiau Bywyd Gwyllt

Mewnwelediad rhyfeddol i blanhigion, anifeiliaid a daeareg.

Gweld mwy

Bwiau Côd Morol

Dull newydd arloesol o ddiogelu bywyd gwyllt morol yn parhau yn Sir Benfro.

Gweld mwy

Pam mae angen eich cyfranogiad

Mae arfordir Sir Benfro yn enwog ledled y byd, wedi’i ddewis gan National Geographic fel un o’r prif gyrchfannau ar gyfer twristiaeth arfordirol gynaliadwy. Ein gweledigaeth yw gweithio gyda defnyddwyr arfordirol i hyrwyddo diogelu bywyd gwyllt trwy addysg ac ymwybyddiaeth o arfer gorau, gan amlygu arweiniad Cymru mewn twristiaeth gynaliadwy ac ecolegol.

Mae’n bwysig i’n lles cymdeithasol ac amgylcheddol ein bod yn cymryd rhan weithredol ac yn profi ein hamgylchedd lleol. Er mwyn lleihau aflonyddwch ac effeithiau cronnol, yn enwedig mewn mannau twristiaeth, mae’n hanfodol ein bod yn gwneud hynny mewn modd cyfrifol a chynaliadwy.

A fyddech cystal â pharchu canllawiau cychod bywyd gwyllt a llogwyr cychod, cadw at lwybrau a gynghorwyd, parchu parthau sydd wedi’u gwahardd ac yn bennaf oll, lledaenu ac atgyfnerthu’r neges i werthfawrogi bywyd gwyllt.

Wyddech chi?

Gwylog

Mae dwy nythfa o’r adar hyn yn meddiannu dwy domen o galchfaen ar arfordir deheuol Sir Benfro, y mwyaf dim ond 40 metr o glogwyn y tir mawr. Mae’r adar yn cyrraedd yn gynnar yn y Gwanwyn ac wedi magu eu cywion erbyn canol Gorffennaf. Mae copaon y tomenni yn orlawn o wylogod gyda llurs yn llenwi’r silffoedd cul oddi tanodd. Mae rhywogaethau eraill o ddiddordeb yn cynnwys llurs, gwylan goesddu, drycin y graig, brain coesgoch a hebog tramor.

Mae morfilod glas a gwyn mawr wedi cael eu gweld

…yn ogystal â channoedd o ddolffiniaid cyffredin a thrwynbwl, mae’r golygfeydd oddi ar arfordir Sir Benfro’n cynnwys morfil pigfain, morfil sei, morfil asgellog, dolffin, orca, dolffin llwyd a heulforgi. Adroddwyd am forfil glas hefyd, felly hefyd morgi mawr gwyn!

Sgomer a Sgogwm

Sgomer a Sgogwm, dwy ynys sy’n gyrchfannau byd-enwog i fywyd gwyllt diolch i’w cytrefi o adar môr – palod, gwylogod, llursod ac adar drycin Manaw.

Huganod Ynys Gwales

Ynys Gwales, ynys unigryw sy’n gartref i un o gytrefi huganod y DU. Yn anffodus, wedi’i tharo gan ffliw adar yn 2022, mae’r boblogaeth huganod wedi cwympo dros 50%.

Palod Cegrwth

Bydd palod sydd am achosi trafferth gyda’r gwrthwynebwyr yn dylyfu gên ar y gwrthwynebydd fel rhybudd.

Mae morloi llwyd yr Iwerydd yn mwynhau’r oerfel

Mae gan forlo llwyd yr Iwerydd drwch corff o dros 6cm a chôt ffwr ddwbl i helpu i ymdopi â’r oerfel. Maent hefyd yn ddeifwyr dwfn ac wedi’u cofnodi ar ddyfnder o 70m, ond fel arfer maent yn bwydo mewn dyfroedd arfordirol bas.

Mae morfilod pigfain yn swnllyd!

Mae morfilod pigfain yn gwneud synau uchel iawn, hyd at 152 desibel, mor uchel â jet yn codi! Maen nhw’n gwneud cyfres o rochiadau, bwyadau, a synau cryglyd, sydd o bosibl yn cael eu defnyddio wrth gyfathrebu â morfilod pigfain eraill ac wrth ecoleoliadau bwyd.